Κώστας Μαλάμος

Ο ζωγράφος Κώστας Μαλάμος (1913-2007), γεννημένος στην Αλεξάνδρεια αλλά καταγόμενος από τη Ζίτσα, όπου έζησε ξένοιαστα παιδικά χρόνια, συνεχίζει τη λαμπρή παράδοση των φιλοπάτριδων Ηπειρωτών. Αγαπώντας το χωριό του, προνόησε να δημιουργήσει αξιόλογη συλλογή έργων Ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών, με απώτερο στόχο να εκτίθενται σε μία πινακοθήκη νεοελληνικής χαρακτικής στην Ελληνική περιφέρεια. Κάλυψε έτσι εγνωσμένο κενό στην Ελληνική πραγματικότητα την ανυπαρξία δημόσιου μουσείου χαρακτικής, και μάλιστα σκεπτόμενος σοβαρά την πολιτιστική αποκέντρωση. Έτσι, πίστεψε ότι μπορεί να συμβάλει, με τα περιορισμένα μέσα που διέθετε, στην καλλιτεχνική ανάπτυξη του τόπου του.

          Ως αρχικό πυρήνα της συλλογής χαρακτικών που οραματιζόταν έκρινε τα λίγα έργα που είχε ο ίδιος στην κατοχή του, δώρα από ομοτέχνους του· τα επόμενα χαρακτικά θα τα επέλεγε από προσφορές φίλων και γνωστών του καλλιτεχνών ή θα τα αγόραζε για να τα προσφέρει! Ο αγώνας της συγκέντρωσης των έργων: οι χαρές δεν αντιστάθμιζαν πάντα τις απογοητεύσεις. Παρά τις δυσκολίες, κατόρθωσε να θησαυρίσει αντιπροσωπευτικά χαρακτικά Ελλήνων καλλιτεχνών από τον 19^ο αιώνα και εξής, χωρίς να λείπουν σημαντικά παλιότερα ονόματα και να παραγνωρίζονται προσπάθειες άλλων νεότερων. Πρόσεξε, επίσης, τη χαρακτική Ελλήνων ζωγράφων, τόσο των παλιότερων όσο και των νεότερων. Στη συλλογή του παρουσιάζεται ευρύ τόξο των τεχνικών και των μεθόδων της χαρακτικής, από την ξυλογραφία και τη χαλκογραφία έως τη λιθογραφία και τη μεταξοτυπία. Παράλληλα, καταδεικνύεται η πληθώρα των θεμάτων και των τάσεων στα έργα που περιλαμβάνει.

          Με τη συλλογή χαρακτικών που κατήρτισε, ο Κώστας Μαλάμος άφησε σύνολο υψηλής ιστορικής και καλλιτεχνικής στάθμης στον τόπο του. Η συλλογή του θα λειτουργεί παιδευτικά αποτελώντας σε μια μακρινή, γεμάτη φυσική καλλονή, περιοχή πόλο έλξεως για το φιλότεχνο επισκέπτη.

Δημήτρης Παυλόπουλος – Αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1913. Τον ίδιο χρόνο, με την απελευθέρωση της Ηπείρου, επιστρέφει με τους γονείς του στα Γιάννενα. Τα παιδικά του χρόνια τα έζησε στο χωριό του, τη Ζίτσα. Στο δημοτικό σχολείο ένας από τους δασκάλους που διαπίστωσαν την κλίση του στη ζωγραφική ήταν ο Σωτήρης Δαγκλής, πατέρας του χαράκτη, φίλου και συγχωριανού του Χρίστου Δαγκλή.

Το 1931 έρχεται στην Αθήνα με υποτροφία του Ιδρύματος Αναστασίου Φιλήτη και τον επόμενο χρόνο γίνεται δεκτός στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με πρώτο δάσκαλο τον Παύλο Μαθιόπουλο και στη συνέχεια τον Ουμβέρτο Αργυρό και τον Κωνσταντίνο Παρθένη. Το Σεπτέμβριο του 1933 πραγματοποιεί στα Γιάννενα την πρώτη του καλλιτεχνική έκθεση.

1935-36      Εκθέτει με άλλους σπουδαστές στον «Παρνασσό».

1937           Αποφοιτεί από την Σχολή Καλών Τεχνών και παίρνει το  Δίπλωμά του με Βραβείο στο γυμνό και με έπαινο στο γυμνό νυκτός.

Ανοίγει στην Αθήνα Φροντιστήριο Ζωγραφικής.

1938           Διορίζεται στο καλλιτεχνικό τμήμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Μετά τη λήξη της στράτευσής του, επιστρέφοντας στην Αθήνα βρίσκει τη θέση του στο Μουσείο κατειλημμένη από δύο «συναδέλφους». Η κατοχική κυβέρνηση τον είχε απολύσει.

Το 1941 παντρεύεται με την ζωγράφο Ιωάννα Μητσέα. Το 1943 προσλαμβάνεται στη Μέση Εκπαίδευση. Το 1944 το Υπουργείο Παιδείας ιδρύει παράρτημα της  Α.Σ.Κ.Τ. στον Πύργο της Τήνου και του αναθέτει τη διεύθυνση. Δεν αποδέχεται το διορισμό και το Υπουργείο Παιδείας τον απολύει.

Το 1946, μετά την απελευθέρωση, μετέχει στην πρώτη μεταπολεμική έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας, που γίνεται με πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας στη Στοκχόλμη, με το έργο «Φευγιό». Τον ίδιο χρόνο αναλαμβάνει να διδάξει Τεχνικά στο Κολλέγιο Αθηνών. Την ίδια χρονιά του απονέμεται  υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης για να συνεχίσει τις σπουδές του στο Παρίσι. Δυστυχώς δεν ανταποκρίνεται, λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων.

1948       Εκθέτει στο Κολέγιο Αθηνών μαζί με την Ιωάννα Μητσέα – Μαλάμου και τον Νίκο Νάκη (Καρτσωνάκη), εγκαινιάζοντας το θεσμό εκθέσεων σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης για εκπαιδευτικούς λόγους.

1949           Γεννιέται το μοναδικό του παιδί, η Έφη.

1951           Πραγματοποιεί το πρώτο του ταξίδι στο Παρίσι.

1952           Παίρνει μέρος για πρώτη φορά σε Πανελλήνια Έκθεση στο Ζάππειο.

1957           Εκθέτει με άλλους συμπατριώτες τους Ηπειρώτες καλλιτέχνες  στα Γιάννενα.

1958          Για πέντε περίπου χρόνια, συνεργάζεται με τα Ελεύθερα Σπουδαστήρια Καλών Τεχνών Βακαλό, όπου διδάσκει τύπους γραμμάτων.

Εκθέτει μαζί με την σύζυγό του στην Άρτα.

1960           Ιδρύει στα Γιάννενα την «Πινακοθήκη Νεοελληνικής Τέχνης» με τη συμβολή πολλών συναδέλφων του και άλλων φιλότεχνων, καθώς και την συνεργασία του σωματείου «Οι Φίλοι των Ιωαννίνων» του οποίου ήταν ιδρυτικό μέλος.

1961           Γίνεται μέλος του Καλλιτεχνικού Επαγγελματικού Επιμελητηρίου (Κ.Ε.Ε.)

1962           Ομαδική έκθεση στην Άγκυρα και στην Κωνσταντινούπολη, με πρόσκληση του Υπουργείου Παιδείας.

1964           Φιλοτεχνεί εγκόλλητη τοιχογραφία στη δυτική πλευρά του Ι. Ναού του Αγ. Νικολάου στο Μέτσοβο.

1965           Ομαδική έκθεση στην Ηλιούπολη Αττικής.

Φιλοτεχνεί καλλιτεχνικό πρόγραμμα με πολύπτυχη σύνθεση σε ακρυλικό, στο Τουριστικό Περίπτερο των πηγών του Λούρου, κοντά στα Γιάννενα. Το έργο αυτό αποκολλήθηκε και βρίσκεται τώρα στην Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών στα Γιάννενα.

1966           Ομαδική έκθεση στα Γιάννενα.

Ιστόρηση του παρεκκλησίου του Νοσοκομείου Εργατών Θαλάσσης (Μελίσσια Αττικής). Εκλέγεται μέλος στο Γενικό Συμβούλιο του Κ.Ε.Ε.

1967           Μετέχει στο “Salon de l’ Art Libre” στο Παρίσι και στη B Biennalle delle Regioni στην Αγκόνα (Μετάλλιο με δίπλωμα).

1968           Μετέχει στο “Salon de l’ Art Libre” στο Παρίσι (Μετάλλιο με δίπλωμα).

Γίνεται  μέλος της «Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής».

Ομαδική πλωτή έκθεση στο Υ/Π «Βασίλισσα Άννα-Μαρία».

1969           Μετέχει, με πρόσκληση του Υπουργείου Παιδείας, στην έκθεση Ελληνικής Τέχνης στο Βουκουρέστι.

Ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης «Ώρα».

1970           Ατομική έκθεση στο «Αττικό Αίθριο» του οίκου Βαράγκη.

Τον απολύει η Δικτατορία από το Δ.Σ. του Κ.Ε.Ε.

1971           Ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης (Χίλτον), με θέμα: «Αθήνα».

1972           Η Εταιρεία Τσιμέντων Ηρακλής Α.Γ.Ε.Τ. εκδίδει ημερολόγιο – λεύκωμα με 35 έργα του, με θέμα: «Ήπειρος».

Του απονέμεται το Β’ Κρατικό Βραβείο Ζωγραφικής.

Εκθέτει τα έργα του ημερολογίου της Α.Γ.Ε.Τ. στην Αίθουσα Τέχνης (Χίλτον).

1973           Ατομική έκθεση στη Γκαλερί «Αργώ» στη Λευκωσία.

1974           Μετέχει στην έκθεση «Έλληνες Ζωγράφοι του 20^ου Αιώνα» της Εταιρείας Τέχνης (Θεσσαλονίκη).

Ομαδική έκθεση στην Αμμόχωστο (Κύπρος).

Μετέχει στην έκθεση για τον Αγώνα της Κύπρου συγχρόνως σε διάφορες Γκαλερί της Αθήνας.

Μετέχει στην έκθεση της Γκαλερί «Θόλος» με θέμα  «Νεοκλασική Αθήνα».

1975           Ομαδική έκθεση στην Γκαλερί «Θόλος» με θέμα: «Ιστορικές Μνήμες».   

Μετέχει σε Πανελλήνια έκθεση.

1976           Ομαδική έκθεση στην Χαλκίδα.

Ομαδική έκθεση για την Εργατική Πρωτομαγιά στη Νέα Φιλαδέλφεια.

Πρώτη ομαδική έκθεση «Ηπειρωτικά Ι» στα Γιάννενα. Αυτή η έκθεση μεταφέρεται και στο Πνευματικό Κέντρο της Αθήνας.

1977           Ατομική έκθεση στην Γκαλερί «Αργώ» στην Αθήνα.

Μετέχει στην έκθεση «Τέσσερις καλλιτέχνες στο Αγρίνιο»: Π. Γράββαλος, Δ. Γουναρίδης, Τ. Κατσουλίδης, Κ. Μαλάμος.

Ομαδική έκθεση στο Βουκουρέστι, με πρόσκληση της Εθνικής Πινακοθήκης.

Ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα και στο Ηράκλειο της Κρήτης.

1978           Ατομική έκθεση στην Γκαλερί «Κοχλίας» στη Θεσσαλονίκη.

Ομαδικές εκθέσεις στην Καλλιθέα Αττικής, Θεσσαλονίκη, Γιάννενα.

Ατομική έκθεση στο «Εργαστήρι 17» στα Γιάννενα.

1979           Ομαδική έκθεση στο Δουβλίνο, με πρόσκληση της Εθνικής Πινακοθήκης.

Ομαδική έκθεση στο Κάιρο.

Μετέχει στην έκθεση «Επτά καλλιτέχνες στο Χίλτον της Λευκωσίας»: Σ. Βασιλείου, Χ. Καρράς, Γ. Μαυροϊδης, Κ. Μαλάμος, Δ. Μυταράς, Ν. Νικολάου, Π. Τέτσης.          

1980 Εκλέγεται Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (Ε.Ε.Τ.Ε.).

Ομαδική έκθεση στην Καλαμάτα στα πλαίσια της Πανελλήνιας Πολιτιστικής κίνησης  (ΠΑ.ΠΟ.Κ.) – Εθνικής Πινακοθήκης.

Ομαδική έκθεση στην Ελευσίνα, με πρωτοβουλία της Εθνικής Πινακοθήκης και της ΠΑ.ΠΟ.Κ. 

Εκλέγεται μέλος του Δ.Σ. της ΠΑ.ΠΟ.Κ.

Ομαδική έκθεση στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Ομαδική έκθεση στην Γκαλερί Τέχνης και Λόγου «Lytra» στη Λάρισα.

1981           Μετέχει στη 14η Biennalle Χαρακτικής στη Λιουμπλιάνα, με πρωτοβουλία της Εθνικής Πινακοθήκης.

Μετέχει σε ομαδική  έκθεση στο Ντόρτμουντ της Γερμανίας, με πρόσκληση της  Εθνικής Πινακοθήκης

1982          Ατομικές εκθέσεις στην Ελευσίνα, Θήβα, Π. Φάληρο,  Άσπρα Σπίτια της Πεσινέ, στα πλαίσια της ΠΑ.ΠΟ.Κ.

1983 Του απονέμεται Μετάλλιο από την Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος.

Κοινή Έκθεση Χρ. Δαγκλή και Κώστα Μαλάμου στο χωριό τους, τη Ζίτσα Ιωαννίνων, με την ευκαιρία ανέγερσης της εκεί Βιβλιοθήκης. 

Μετέχει στα «Ηπειρωτικά ‘83» στα Γιάννενα.

Μικρή αναδρομική στην Πρέβεζα.

Μικρή αναδρομική στη Θεσσαλονίκη.

Μικρή αναδρομική στο Βόλο.

Εκλέγεται μέλος του Δ.Σ. στο σωματείο του Κολεγίου Αθηνών.

1984           Ατομική έκθεση με πρόσκληση από τον Δήμο Λάρισας.

Γίνεται μέλος του Δ.Σ. του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου της Αθήνας.

Απονομή Μεταλλίου από το Δήμο Ιωαννίνων.

Απονομή Μεταλλίου από το Δήμο της Αθήνας. 

Ανανεώνεται η εκλογή του ως μέλους του Δ.Σ. και  στη συνέχεια ως Προέδρου της Καλλιτεχνικής Επιτροπής της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου. Μετέχει στην έκθεση «15 Ζωγράφοι για τα 150 χρόνια της Αθήνας Πρωτεύουσας», στο Αθηναϊκό Σαλόνι Δήμου Αθηναίων.

1985-1987   Ομαδικές εκθέσεις.

1988           Μεγάλη ομαδική έκθεση, με πρόσκληση για τα 70 χρόνια του Κ.Κ.Ε. Συμμετέχουν πάνω από 110 ζωγράφοι, γλύπτες, και χαράκτες.

Ομαδική έκθεση στη Λευκωσία.

Ομαδική έκθεση, με «22 Έλληνες καλλιτέχνες παλαιούς υποτρόφους της Γαλλικής Κυβερνήσεως» στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας.

1989-1990 Ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος.

1991           Ατομική έκθεση με πρόσκληση του Πνευματικού Κέντρου Ιωαννίνων. Εκθέτει για πρώτη φορά το έργο «Ομαδικό πορτραίτο με καλλιτέχνες-σπουδαστές της 10ετίας του  1930» (παραλλαγή στο έργο «Το Ατελιέ» του Gustave Curbet). Ομαδική έκθεση στην Γκαλερί «Άστρα», στην Αθήνα: Κ. Μαραγκοπούλου, Ι. Μητσέα-Μαλάμου, Π. Τέτσης, Κ. Μαλάμος.

1992           Το Δ. Σ. του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, σε συνεννόηση με το Υπουργείο Πολιτισμού, τον εκλέγει ως υποψήφιο για το βραβείο της UNESCO για την Ειρήνη.

Το Κολλέγιο Αθηνών του απονέμει Τιμητικό Δίπλωμα.

 Ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα.

1993           Ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα.

1994           Ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη.

1994           Η Ακαδημία Αθηνών του απονέμει το Χάλκινο Μετάλλιο με δίπλωμα.

1997           Απονομή πλακέτας από τον «Οικουμενικό Ελληνισμό».

1998           Ατομική στο WIGMORE FINE ART Λονδίνο.

1999           Προσφορά ομαδικού πορτρέτου (παραλλαγή του «Ατελιέ» του Gustave Curbet) στην Εθνική  Πινακοθήκη και Μουσείον Αλεξάνδρου Σούτζου.

2000           Ύστερα από 40 χρόνια, την 21^η Φεβρουαρίου του 2000, με την παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κυρίου Κωστή Στεφανόπουλου και άλλων επωνύμων και πλήθος κόσμου, έγιναν τα – δεύτερα – εγκαίνια της  Πινακοθήκης Νεοελληνικής Τέχνης στα Γιάννενα.

2003           Απονομή πλακέτας από την τάξη του 1953 του Κολεγίου Αθηνών.

2004           Ομαδική με θέμα «Η ΑΘΗΝΑ» στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών.

Ατομική στην Γκαλερί «Αργώ».

2005           Βράβευση από το Ρόταρι Κηφισιάς.

Ατομική στον Εικαστικό κύκλο με θέμα «Μεταλλωρύχοι».

Ύστερα από 15 χρόνια προσωπικής προσφοράς το όραμα του γίνεται πραγματικότητα. Ιδρύεται στο χωριό του τη Ζίτσα η Πινακοθήκη Χαρακτικής και στεγάζει τη συλλογή χαρακτικών που συγκέντρωσε ο ίδιος.

2007           Το Κολλέγιο Αθηνών του απονέμει Τιμητική πλακέτα για την μακρόχρονη προσφορά του στην τέχνη και στο Κολλέγιο.

Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, στην Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, στην Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ (Μέτσοβο), στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα, στην Πινακοθήκη Δήμου Ιωαννιτών, στην Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας, στο Μουσείο Βορρέ, στο Προεδρικό Μέγαρο, στο Υπουργείο Παιδείας, στο Υπουργείο Εξωτερικών, στο Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, στις Συλλογές Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Εθνικής Τράπεζας, Alpha Bank, Eurobank, και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.