Βακιρτζής Γιώργος (1923-1988), Οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες, 1979, μεταξοτυπία, 57 x 39 εκ., 125/240, Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Κάνθος Τηλέμαχος (1910-1993), Θρήνος γυναικών, από τη σειρά Σκληροί χρόνοι, 1976, ξυλογραφία σε πλάγιο ξύλο, 34 x 29,7 εκ. 25/90, ΠΙνακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Καπελιάρη Ράνια (1960), Το καραβάκι του Αλέξανδρου, 1990, δοκίμιο έγχρωμης λιθογραφίας. 19,3 x 14,2 εκ., 18,4 x 12,4 εκ., 19,3 x 13,6 εκ. , Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Κογεβίνας Λυκούργος (1887-1940), Ο θησαυρός των Αθηναίων στους Δελφούς, (από το λεύκωμα Grèce. Paysages Antiques), πριν από το 1924, γραμμική οξυγραφία, 13,5 x 18,2 εκ. 68/200, Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Κοκκινίδης Δημοσθένης (1929-2020), Από τη ραψωδία ε της Οδύσσειας, δοκίμιο έγχρωμης μεταξοτυπίας, 61,8 x 87,8 εκ., Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Κομιανού Άρια (1938-2015), Μήλο, 1977, έγχρωμη ξυλογραφία σε πλάγιο ξύλ,. 48,7 x 33,2 εκ. Νο 58, Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Κορογιαννάκης Αλέξανδρος (1906-1996), Εξηλεκτρισμός, π. 1936, έγχρωμη ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο, 19 x 23,5 εκ., Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Η νεοελληνική χαρακτική έχει βαθιές τις ρίζες της μέσα στον 19ο αιώνα, μολονότι δεν πρέπει να αποκλειστούν τα θρησκευτικά χαρακτικά, οι «χάρτινες εικόνες». Τα χαρακτικά τον 19ο αιώνα στην Ελλάδα, κυρίως ξυλογραφίες σε όρθιο ξύλο, αρχικά δεν κυκλοφορούσαν ανεξάρτητα από ποικίλα έντυπα (βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες). Οι πρώτοι Έλληνες χαράκτες ήσαν απλοί χειρώνακτες που δούλευαν μέρα νύχτα ως απλοί επαγγελματίες και αμείβονταν πενιχρά, χωρίς να τους αντιμετωπίζει το κοινό τους, η κοινωνία της εποχής τους, ως εικαστικούς καλλιτέχνες. Μόνο μέσα στον 20ο αιώνα η νεοελληνική χαρακτική αποκτά την αυτονομία της. Μεγάλοι χαράκτες ευρωπαϊκού κύρους, όπως ο Δημήτρης Γαλάνης αναγνωρίζονται και στην Ελλάδα, αντανακλώντας την ακτινοβολία τους σε σύγχρονούς τους Έλληνες χαράκτες, όπως ο Άγγελος Θεοδωρόπουλος. Από τη δεκαετία του 1930 η χαρακτική και η συναφής της τέχνη του βιβλίου διδάσκεται στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, με πρώτο καθηγητή τον Γιάννη Κεφαλληνό. Οι απόφοιτοι του εργαστηρίου χαρακτικής που συγκρότησε ο Κεφαλληνός συνιστούν τους νέους Έλληνες χαράκτες ανάμεσα τους, ο Α. Τάσσος, η Βάσω Κατράκη, ο Κώστας Γραμματόπουλος, ο Χρίστος Δαγκλής, που κυριαρχούν από τη δεκαετία του 1950 και ύστερα. Στις μεταγενέστερες δεκαετίες η χαρακτική έχει κερδίσει τη θέση της στη νεοελληνική τέχνη, με τις εκθέσεις και τις αγορές έργων της.
Μοντεσάντου Λουίζα (1917-2007), Το παλιό σπίτι, 1958, ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο, 21,8 x 32,5 εκ,. 4/30, Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Μόραλης Γιάννης (1916-2009), Café, 1939, δοκίμιο ξυλογραφίας σε πλάγιο ξύλο, 20,5 x 15,6 εκ., essaie 1ον, Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Μόσχος Γιώργος (1906-1990), Η γειτονιά του Λύτρα στον Πύργο της Τήνου, 1950, ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο, 28,5 x 37 εκ., Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Παπαδάκης Γιάννης (1934), Σύνθεση, 1991, ξυλογραφία σε πλάγιο ξύλο, 62,8 x 45,5 εκ,. 15/40, Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Παπαδημητρίου Ευθύμης (1895-1958), Γυμνό (για το βιβλίο του Στρατή Μυριβήλη Το τραγούδι της Γης [Ελληνική Συμφωνία]), 1937, ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο, 12,5 x 14,7 εκ., 14/50, Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Μόνο μέσα στον 20ο αιώνα η νεοελληνική χαρακτική αποκτά την αυτονομία της. Μεγάλοι χαράκτες ευρωπαϊκού κύρους, όπως ο Δημήτρης Γαλάνης αναγνωρίζονται και στην Ελλάδα, αντανακλώντας την ακτινοβολία τους σε σύγχρονούς τους Έλληνες χαράκτες, όπως ο Άγγελος Θεοδωρόπουλος. Από τη δεκαετία του 1930 η χαρακτική και η συναφής της τέχνη του βιβλίου διδάσκεται στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, με πρώτο καθηγητή τον Γιάννη Κεφαλληνό. Οι απόφοιτοι του εργαστηρίου χαρακτικής που συγκρότησε ο Κεφαλληνός συνιστούν τους νέους Έλληνες χαράκτες ανάμεσα τους, ο Α. Τάσσος, η Βάσω Κατράκη, ο Κώστας Γραμματόπουλος, ο Χρίστος Δαγκλής, που κυριαρχούν από τη δεκαετία του 1950 και ύστερα. Στις μεταγενέστερες δεκαετίες η χαρακτική έχει κερδίσει τη θέση της στη νεοελληνική τέχνη, με τις εκθέσεις και τις αγορές έργων της.
Γιαγιάννος Απόστολος (1945), Βάζο με άνθος, μετά το 1990, χαλκογραφία, 17,3 x 22,8 εκ., 1/5, Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Βιτσώρης Δημήτρης (1902-1945), Τύπος της Αθήνας, 1937, λιθογραφία με πένα, 27,5 x 17,5 εκ., ΙΑ, Πινακοθήκη Χαρακτικής Δήμου Ζίτσας.
Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινιστεί ότι η χαρακτική δεν μπορεί, και δεν πρέπει, να αποσυνδεθεί από τη ζωγραφική. Βάση και των δύο τεχνών, το σχέδιο. Αρκετοί Έλληνες ζωγράφοι στράφηκαν στη χαρακτική, επιδιώκοντας τη διάδοση των έργων τους. Είναι αλήθεια ότι το χαρακτικό έργο, όπως και οποιαδήποτε καλλιτεχνική δραστηριότητα απαιτεί την παρουσία και τη μετοχή του δημιουργού – μόνο τότε θεωρείται γνήσιο· διαφορετικά, πρόκειται για απλή αναπαραγωγή. Δεν θα πρέπει όμως να ανάγεται σε πρόβλημα άλυτο η ελευθερία κάθε καλλιτέχνη να εργάζεται στη χαρακτική: η τέχνη της χάραξης οποιουδήποτε υλικού δεν είναι, φυσικά, αποκλειστικό προνόμιο των χαρακτών. Ο Κώστας Μαλάμος με τη συλλογή χαρακτικών του, έδωσε ένα μέτρο – μάθημα της ανεξιθρησκίας του στην ιερότητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, εντάσσοντας και έργα ζωγράφων στη συλλογή του.
Δημήτρης Παυλόπουλος
Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών